Παιδιά και έκφραση συναισθημάτων

Η έκφραση των συναισθημάτων είναι θεμελιώδης για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Όταν ένα παιδί εκφράζει τα συναισθήματά του, μαθαίνει να αναγνωρίζει και να διαχειρίζεται τα εσωτερικά του βιώματα, χτίζοντας έτσι αυτογνωσία και αυτοεκτίμηση.

Ένα ημερολόγιο καταγραφής συναισθημάτων και επιτευγμάτων προσφέρει στα παιδιά ένα ασφαλές περιβάλλον να αποτυπώσουν όσα νιώθουν και πετυχαίνουν. Αυτό τους βοηθά να κατανοούν καλύτερα τον εαυτό τους, να διαχειρίζονται το άγχος και να αναπτύσσουν δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Ενισχύει επίσης τη θετική σκέψη, αναγνωρίζοντας τις επιτυχίες τους και δημιουργώντας ένα αίσθημα ολοκλήρωσης και προσωπικής ανάπτυξης.

Η διατήρηση ενός ημερολογίου συναισθημάτων από παιδιά, ειδικά σε σχολική ηλικία, έχει αναγνωριστεί ως μία πρακτική με σημαντικά ψυχολογικά και εκπαιδευτικά οφέλη. Οι παιδοψυχολόγοι συμφωνούν ότι αυτή η δραστηριότητα συμβάλλει στην ενίσχυση της συναισθηματικής τους νοημοσύνης, της αυτογνωσίας και της ψυχικής ανθεκτικότητας. Ακολουθεί μια ανάλυση των επιστημονικών δεδομένων και οι βασικές θεωρίες που υποστηρίζουν τη χρησιμότητα αυτής της πρακτικής:

1. Συναισθηματική Νοημοσύνη (Emotional Intelligence)

Η συναισθηματική νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα ενός ατόμου να αναγνωρίζει, να κατανοεί και να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του, καθώς και τα συναισθήματα των άλλων. Ο Daniel Goleman, ένας από τους πρωτοπόρους της συναισθηματικής νοημοσύνης, υποστηρίζει ότι αυτή η δεξιότητα είναι εξαιρετικά σημαντική για την υγιή ανάπτυξη του παιδιού και έχει αποδειχθεί ότι παιδιά με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη τείνουν να έχουν καλύτερες διαπροσωπικές σχέσεις, χαμηλότερα επίπεδα άγχους και καλύτερες σχολικές επιδόσεις. Η τήρηση ενός ημερολογίου συναισθημάτων βοηθά τα παιδιά να εξασκούν αυτές τις δεξιότητες, καθώς τους δίνει την ευκαιρία να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και να αναλύουν τους λόγους πίσω από αυτά. Έρευνες δείχνουν ότι η συνειδητή καταγραφή των συναισθημάτων ενισχύει τη συναισθηματική επίγνωση και την αυτορρύθμιση, κάτι που είναι σημαντικό για την ψυχική υγεία .

2. Αυτογνωσία και Συναισθηματική Κατανόηση**

Η ανάπτυξη αυτογνωσίας είναι ζωτικής σημασίας για τα παιδιά, ιδιαίτερα κατά τα σχολικά χρόνια, όπου οι κοινωνικές και συναισθηματικές προκλήσεις είναι συχνές. Μέσα από την καταγραφή των συναισθημάτων τους, τα παιδιά αποκτούν καλύτερη κατανόηση του εαυτού τους και αναπτύσσουν την ικανότητα να αποδέχονται τις συναισθηματικές τους εμπειρίες .

3. Βελτίωση της Διαχείρισης Συναισθημάτων

Η συναισθηματική καταγραφή έχει βρεθεί ότι μειώνει τα επίπεδα άγχους και βελτιώνει τη διαχείριση συναισθημάτων στα παιδιά. Σύμφωνα με τον παιδοψυχολόγο John Gottman, η διαδικασία της συνειδητής παρατήρησης και καταγραφής των συναισθημάτων επιτρέπει στα παιδιά να διαχειριστούν καλύτερα τις έντονες συναισθηματικές καταστάσεις, όπως το άγχος και την απογοήτευση .

Έρευνα που δημοσιεύτηκεnal of Educational Psychology έδειξε ότι τα παιδιά που χρησιμοποιούν ημερολόγια συναισθημάτων εμφανίζουν μειωμένα επίπεδα άγχους στις σχολικές και κοινωνικές τους δραστηριότητες, καθώς η καταγραφή τους βοηθά να επεξεργαστούν καλύτερα τα προβλήματά τους .

4. Ενίσχυση της Αυτοεκτίμησης

Η αυτοεκτίμηση αναπτύσσεται όταν τα παιδιά αναγνωρίζουν τις επιτυχίες και τις προκλήσεις που ξεπερνούν στην καθημερινότητά τους. Μέσα από την καταγραφή των επιτευγμάτων τους στο ημερολόγιο, αποκτούν αυτοπεποίθηση και αναπτύσσουν ψυχική ανθεκτικότητα. Σύμφωνα με τον παιδοψυχολόγο Carol Dweck, η θετική ανατροφοδότηση και η αναγνώριση της προόδου ενισχύουν τη «νοοτροπία ανάπτυξης» (growth mindset), μια νοοτροπία που βοηθά τα παιδιά να αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις με αισιοδοξία και επιμονή .

5. Ανάπτυξη Δεξιοτήτων Επίλυσης Προβλημάτων

Καταγράφοντας συναισθήματα και δυσκολίες, τα παιδιά αναπτύσσουν στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων. Με την πάροδο του χρόνου, η ανασκόπηση των καταγραφών τους δίνει την ευκαιρία να αναγνωρίσουν μοτίβα συμπεριφορών και τρόπους βελτίωσης των αντιδράσεών τους. Αυτό αποτελεί μέρος της διαδικασίας ανάπτυξης της «εκτελεστικής λειτουργίας» του εγκεφάλου, η οποία σχετίζεται με τη λήψη αποφάσεων και την επίλυση προβλημάτων .

6. Βελτίωση της Γραπτής Έκφρασης

Η διατήρηση ημερολογίου συμβάλλει επίσης στη γλωσσική και δημιουργική ανάπτυξη των παιδιών. Μέσω της γραπτής έκφρασης, τα παιδιά εξασκούν τις δεξιότητες επικοινωνίας τους και μαθαίνουν να εκφράζουν σκέψεις και συναισθήματα με σαφήνεια. Έρευνες δείχνουν ότι η γραπτή έκφραση όχι μόνο ενισχύει τη δημιουργικότητα, αλλά και βελτιώνει τις γνωστικές λειτουργίες .

Παραπομπές:

1. Goleman, D. (Emotional Intelligence), Ba 1995.
2. Erikson, E. (Childhood and Society), Norton, 1950.
3. Gottman, J. (Raising an Emotionally Intelligent Child), Simon & Schuster, 1997.
4. Dweck, C. (Mindset: The New Psychology of Success), Random House, 2006.
5. Journal of Educational Psychology, 2020, 112(1), pp. 123-135.